Ο οσφυϊκός πόνος, κοινώς ‘ο πόνος της μέσης’, είναι ένα συχνό φαινόμενο που αφορά τον καθένα μας μετά την ενηλικίωσή του. Σε πολλούς ανθρώπους η εμφάνισή του προκαλεί δυσκολίες και περιορισμούς στις καθημερινές δραστηριότητές τους.
Στη διάρκεια της επαγγελματικής μου δραστηριότητας αντιμετωπίζω συχνά τις ερωτήσεις
α) γιατί πονάει η μέση μου;
β) πώς συνέβη;
γ)τι πρέπει να κάνω;
Θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα, δίνοντας συγχρόνως και το στίγμα της θεραπευτικής διαχείρισης του οσφυϊκού πόνου μέσα από τα προγράμματα άσκησης που εφαρμόζουμε στο Κέντρο Φυσικοθεραπείας.
Όλες οι δομές στην περιοχή της οσφύος μας (οστά, δίσκοι, μύες, σύνδεσμοι, νευρικός ιστός) μπορούν να μας προκαλέσουν πόνο, και συνήθως πολλές δομές συνθέτουν το πρόβλημα. Είναι πολύ σημαντικό για τη θεραπεία η κατανόηση της αλλαγής των δομών που έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση του πόνου. Πολλοί άνθρωποι, έχοντας μια απεικονιστική διάγνωση στα χέρια τους, προσπαθούν να ξορκίσουν μια συγκεκριμένη δομή, που τελικά μπορεί να μην είναι και η κύρια υπεύθυνη για τον πόνο. Η κατανόηση της οσφυϊκής περιοχής σε άμεση σχέση με το υπόλοιπο σώμα και τη δραστηριότητα μας κάτω από την επίδραση της βαρύτητας είναι το πρώτο βήμα της θεραπείας μας. Προκειμένου λοιπόν να μεταφέρουμε το βάρος του ίδιου μας του σώματος ή άλλα εξωτερικά βάρη (τσάντες, παιδιά, ψώνια) απαιτείται η κατάλληλη και συντονισμένη λειτουργία οστών, αρθρώσεων, μυών και νεύρων. Όλα αυτά τα συστήματα πρέπει να συνεργάζονται για να παράγεται μια ομαλή, αβίαστη κίνηση. Τα οστά δεν πρέπει να μην επηρεάζονται από κάποια νόσο, οι αρθρώσεις θα πρέπει να είναι ευκίνητες και ακόμη να ελέγχεται το εύρος τους, οι μύες πρέπει να είναι δυνατοί και ελαστικοί, και τα νεύρα πρέπει να μεταφέρουν τα μηνύματα από την περιφέρεια στον εγκέφαλο και το αντίστροφο.
Πολλές φορές η ακτινογραφία ή αξονική/μαγνητική απεικόνιση της οσφυϊκής μοίρας δείχνει πρόπτωση/στένωση του μεσοσπονδυλίου διαστήματος ή προβολή του δίσκου/κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή κάποιες αλλοιώσεις των αρθρώσεων των σπονδυλικών τμημάτων με ποικίλες ανησυχητικές διαγνώσεις. Το ερώτημα που αντιμετωπίζουμε συχνά από τους ανθρώπους με τέτοια ευρήματα είναι γιατί να συμβεί αυτό; Ζούμε σε έναν πλανήτη όπου η κύρια δύναμή μου είναι η βαρύτητα, μια δύναμη που μας κρατάει στο έδαφος, συμπιέζοντας τις αρθρώσεις μας και τους μεσοσπονδύλιους δίσκους μας. Εξαιτίας της στήριξης στα δύο πόδια μας αναγκαστικά οι δυνάμεις της βαρύτητας μεταφέρονται διαμέσου της οσφυϊκής μοίρας και της λεκάνης στα πόδια μας. Οι παραπάνω αλλαγές της σπονδυλικής σας στήλης δηλώνουν ότι είστε θύμα των συμπιεστικών δυνάμεων της βαρύτητας και ότι δεν χρησιμοποιείτε σωστά το μυϊκό σας σύστημα για να εξισορροπήσετε αυτές τις δυνάμεις.
Πώς όμως το μυϊκό σύστημα αντιστέκεται στη βαρύτητα και στις επιπλέον δυνάμεις, ενώ μας επιτρέπει να κινούμαστε; Σύμφωνα με τη θεωρία του κινητικού ελέγχου, το νευρικό σύστημα ελέγχει με ακρίβεια πόσο και πότε θα συσπαστούν οι μύες ανάλογα
με αυτό θέλουμε να κάνουμε. Το αποτέλεσμα είναι το σώμα μας να κινείται, ενώ υποστηρίζεται, να έχουμε δηλαδή ταυτοχρόνως σταθερότητα και κινητικότητα. Όταν η οσφυϊκή σας μοίρα είναι κάτω από μεγαλύτερη πίεση από αυτή που μπορεί να αντέξει, με άλλα λόγια όταν δεν υποστηρίζεται σωστά από το μυϊκό σύστημα, αρχίζουν να δημιουργούνται προβολές/κήλες στους δίσκους και αλλοιώσεις στις αρθρώσεις.
Ας μιλήσουμε όμως λίγο για το μυϊκό σύστημα, το οποίο ελέγχεται από το νευρικό σύστημα. Εδώ και χρόνια θεωρείται ότι οι δυνατοί κοιλιακοί βοηθούν στην προστασία και ανακούφιση του πόνου της μέσης. Συχνά όμως ακούτε να έχουν προβλήματα οσφυαλγίας και αθλητές, οι οποίοι διαθέτουν δυνατούς κοιλιακούς. Τι συμβαίνει λοιπόν με το μυϊκό σύστημα γύρω από την οσφύ? Την τελευταία δεκαετία οι ερευνητές μάς μιλούν για ένα εν τω βάθει μυϊκό σύστημα που ορίζεται περιμετρικά της οσφύος και παίζει σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση της λειτουργίας του οσφυοπυελικού συστήματος. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει το διάφραγμα, το πυελικό έδαφος, έναν κοιλιακό μυ που ονομάζεται εγκάρσιος κοιλιακός και έναν μυ στο πίσω μέρος της οσφύος που λέγεται πολυσχιδής (βλέπε εικ).
Ο εγκάρσιος κοιλιακός βρίσκεται κάτω από τους γνωστούς κοιλιακούς συνδέεται οπίσθια με την οσφύ όπως και με τις κατώτερες πλευρές και έρχεται μπροστά στην κοιλιά , όπου συναντά τον ίδιο μυ από την αντίθετη πλευρά. Προς τα κάτω συνδέεται με τη λεκάνη και γενικά μοιάζει τόσο ως προς το σχήμα όσο και ως προς τη λειτουργία με κορσέ. Όταν συσπάται, συμπλησιάζει τα οστά της λεκάνης και τα σταθεροποιεί. Ο πολυσχιδής έχει εν τω βάθει μυϊκές ίνες, οι οποίες γίνονται αδύναμες κάθε φορά που τραυματίζεται η μέση μας. Ο μυς αυτός κλείνει τον κύκλο οπίσθια γύρω από την οσφύ και μαζί με τον εγκάρσιο κοιλιακό σταθεροποιούν τα οστά της οσφύος και της λεκάνης. Το πυελικό έδαφος αποτελείται από μύες πολύ σημαντικούς για την εγκράτεια μας, την υποστήριξη των πυελικών οργάνων και τη σταθεροποίηση του ιερού οστού. Έχει διαπιστωθεί ότι η επανεκπαίδευση της ακολουθίας και του σωστού χρόνου της σύσπασης αυτών των μυών είναι σημαντική για τη σταθερότητα του οσφυοπυελικού συστήματος. Αν ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης των μυών αυτών, χωρίς πρώτα να γνωρίζετε την αλληλουχία και τον χρόνο της σύσπασής τους το μόνο που θα πετύχετε είναι να ενισχύσετε τα μη φυσιολογικά πρότυπα κίνησης ήδη έχετε με βλαβερές επιπτώσεις στο ήδη υπάρχον πρόβλημα σας. Ενώ αν εκπαιδεύσετε αυτούς τους μύες λειτουργούν φυσιολογικά, έχετε ένα βασικό σύστημα υποστήριξης που παρουσιάζει το σχήμα κυλίνδρου και επιτρέπει στα ισχία να κινούνται ελεύθερα, όταν κινείστε ή τρέχετε. Επίσης, όταν το οσφυοπυελικό σύστημα δραστηριοποιείται κατάλληλα, δεν νιώθετε σφίξιμο στο στήθος, αναπνέετε πιο ελεύθερα και στρίβετε καλύτερα τον θώρακά σας.
Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός είναι συχνά η στιγμή στην οποία εμφανίζεται ο οσφυϊκός πόνος στις γυναίκες. Ο εγκάρσιος κοιλιακός διατείνεται παρά πολύ, και η επιστροφή του στη δράση δεν συμβαίνει αυτόματα μετά τον τοκετό. Το πυελικό έδαφος συχνά τραυματίζεται, και πολύ λίγη προσοχή δίνεται στην αποκατάσταση αυτών των μυών. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται μυϊκές ανισσοροπείες και λαθεμένα πρότυπα κίνησης που οδηγούν σε μηχανικές ανατομικές αλλαγές με επεισόδια πόνου. Τα προγράμματα που αποκαθιστούν τη λειτουργία των δομών αυτών μετά τον τοκετό είναι σημαντικά για τη μελλοντική υγεία της γυναίκας. Τόσο στις γυναίκες όσο και στους άντρες, η υπερβολική χρήση των επιφανειακών μυών και η κακή χρήση των εν τω βάθει οδηγεί σε μυϊκές ανισορροπίες με επιπτώσεις στη κινητικότητα του ισχίου κατά τη βάδιση, το τρέξιμο και το σταυροπόδι. Αν δεν μπορείτε να αιωρείστε το πόδι σας ελεύθερα όταν βαδίζετε, θα ασκήσετε περισσότερες δυνάμεις στις αρθρώσεις της λεκάνης και της οσφύος και με την πάροδο του χρόνου αυτό θα οδηγήσει σε επεισόδια πόνου. Όλες οι δομές (σύνδεσμοι, αρθρώσεις, μύες, νευρικός ιστός) που στρεσάρονται μπορούν να προκαλέσουν πόνο.
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτή την κατάσταση?
Στο πρόγραμμα σταθεροποίησης θα σας προτείνουμε συγκεκριμένες ασκήσεις για την ενδυνάμωση του οσφυοπυελικού συστήματος και στη συνέχεια θα τις εντάξουμε σε λειτουργικές ενέργειες που περιλαμβάνουν εκπαίδευση στάσης και κίνησης. Με αυτό τον τρόπο θα σας δώσουμε την απαραίτητη γνώση και συνείδηση της λειτουργίας του οσφυοπυελικού σας συστήματος ώστε να αποκτήσετε ένα υγιές και δραστήριο σώμα.
